AŞI NEDİR NEDEN YAPILMALIDIR?
Aşı, hastalıklara karşı bağışıklık sağlama amacı ile insan veya hayvan vücuduna verilen, zayıflatılmış hastalık virüsü, hastalık etkeninin parçaları veya salgıları ile oluşturulan çözeltidir. Mikroplar veya virüslerce oluşturulan hastalıklara karşı vücut, bağışıklık sistemi ile yanıt verir. Bağışıklık sisteminin hastalık etkeni vücuda girmeden, yani hastalık gelişmeden, etkeni tanıması ve onu yenecek yanıtı geliştirmesi, aşılamanın temel ilkesidir. Aşı, özellikle küçük çocuklara her ne kadar korkutucu ve ürkütücü görünse de sağlık içindir, aşırı veya fark edilemeyecek kadar etkisiz virüsler, salgınlar vb. için hem çok önemlidir hem de faydalı bir önlemdir. Son zamanlarda aşılara karşı tepkiler artmış ve aşılar ile çeşitli hastalıklar arasında bağlantı olduğu öne sürülmüştür. Örnek vermek gerekirse aşıya karşı olanlar aşılanma sonucunda otizm, MS, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ve alerjilerin de artış gösterdiğini, aşılar vasıtasıyla bebeklik çağında yabancı maddelerle tanışan bağışıklık sistemlerinin faydadan çok zarar gördüğünü öne sürmektedir. Bu görüşe karşı olan uzmanlar, aşı yapılmadığı takdirde çocukların ciddi ölümcül hastalıklarla karşı karşıya kalabileceğini, toplum sağlığının darbe alacağını, aşıların otizme ya da MS’e yol açtığına dair herhangi bir bilimsel delil olmadığının altını çizmektedir. Sağlık Bakanlığı “Bebeklerimizi ve çocuklarımızı ölümcül ve sakat bırakan hastalıklardan korumak ve onlara sağlıklı bir gelecek sunabilmek için en emin yol aşıdır. Ülkemizde yüksek aşılama düzeyi sayesinde aşı ile önlenebilir hastalıkların sayısı ve bu hastalıkların yol açtığı ölümler azalmıştır” şeklinde aşı ile ilgili açıklama yapmıştır.
PEKİ UYGULAMA NASIL OLUYOR?
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın çocukluk çağı aşı takviminde toplam 10 aşı (Hepatit B, Verem (BCG), DaPT-İPA- Hib (karma aşı), Pnömökok, KKK (Kızamık, kızamıkçık, kabakulak), DaBT-İPA, Çocuk Felci (aktif Polio), Difteri-Tetanos, Suçiçeği, Hepatit A) ve Sağlık Bakanlığı tarafından karşılanmayan ancak özel sağlık birimlerindeki doktorlar tarafından uygulanması tavsiye edilen Meningekok ve Rotavirüs aşıları yer alıyor.
AKILLARDAKİ BÜYÜK SORU İŞARETİ: ROTA AŞISI
Ebeveynlerin son zamanlarda akıllarındaki en büyük soru işaretlerinden biri rota aşısı. Çoğu ebeveyn aşı takviminde yer alan aşıları sırasıyla yaptırırken konu rota aşısına geldiğinde ise endişeler artıyor. Endişeye sebep veren en önemli durum bu aşının devlet tarafından desteklenmemesi sonucu “Gerçekten ihtiyaç duyulsaydı devlet zorunlu kılardı.” algısı. Ne yazık ki bu noktada aşılar konusunda hatırlanması gereken önemli husus aşıların Sağlık Bakanlığı tarafından değil Maliye Bakanlığı tarafından onaylanmasıdır. Yani aşı meselesi maliyet meselesi. Aşılandığımız zaman hem kendimizi hem de toplumu koruyor ve uzun dönemli bir fayda yaratmış oluyoruz. Rotavirüs, genellikle çocuklarda ve bebeklerde görülen, çoğunlukla kusma, ateş ve su kaybıyla birlikte şiddetli ishale yol açan, bulaşıcı bir virüstür. Yapılan çalışmalar her yıl yaklaşık 500.000 çocuğun rotavirüsü sebebiyle hayata gözlerini yumduğunu göstermektedir. 5 yaşına gelene dek neredeyse her çocuk rotavirüsle karşılaşmış olmakta, rotavirüs ishalleri dünya çapında önemli bir sağlık sorunu olarak kabul edilmektedir. 5 yaşın altında neredeyse her çocuk enfeksiyon riski altındadır. Yüksek oranda bulaşıcı olan rotavirüs yetişkinler ve çocuklar arasında kolaylıkla yayılabilmektedir. Rotavirüs evinizde ya da diğer açık alanlarda bulunabilir ve enfeksiyon, enfekte olmuş oyuncaklar, yüzeyler ve hatta evinize giren yetişkinler ya da çocuklarla yayılabilmektedir. Rotavirüs ishalinin önlenmesinde tek ve en önemli yöntem aşılanmadır. Üstelik bu aşı, çocuğun canını yakmadan ağızdan verilecek damla şeklinde uygulanan bir aşıdır. Aşı, 6 aydan küçük bebeklere en az 4, en fazla 8 hafta ara ile 2 dozda uygulanabiliyor. 6 aylık olmadan aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor. İdeal aşılama 2. ay ile 3. ayda başlamalıdır. Aşıdan sonra hemen beslenme mümkündür; diğer aşılarla birlikte yapılabilir, geçimsizliği yoktur. Aşıyı bebek kusarsa tekrarlanmasına gerek yoktur, içeride kalan 1-2 damla bile koruyuculuğu sağlamaya yeterlidir.
GSK Aşı Uygulaması
GlaxoSmithKline tarafından geliştirilen “Aşı Zamanı” mobil uygulamasıyla çocuğunuzun aşılarını ona özel aşı takvimi ile takip edebilirsiniz. Uygulamayı indirdikten sonra yapmanız gereken tek şey çocuğunuzun doğum tarihini girmek! Böylece çocuğunuzun aşı zamanı geldiğinde, aldığınız özel bildirimler sayesinde tüm aşılarını zamanında yaptırabilirsiniz. Hem AppStore hem de GooglePlay’de yer alan bu uygulama ile ebeveynlerin herhangi bir aşının gününü kaçırması engelleniyor.
AŞILAR SADECE ÇOCUKLAR İÇİN DEĞİLDİR
Aşı konusu açıldığında hep bebek ya da çocuklara yapılan aşılar akla geliyor. Halbuki toplumun sağlıklı olabilmesi için yetişkinlerin de bazı aşıları olmaları gerekmektedir. Örneğin boğmacaya yakalanan yetişkinler, hastalığı henüz bağışıklığı oluşmamış yenidoğan bebeklere bulaştırabilmektedirler. Bu nedenle yetişkinlerin boğmacaya karşı aşılanması bebekleri bu hastalıktan korumanın en önemli yollarından biridir. Unutulmaması gerekir ki bebekler açısından çok ciddi bir hastalık olan boğmacanın akciğer problemi başta olmak üzere birçok kalıcı sağlık soruna yol açma ihtimali vardır. Bu aşının dışında büyükler duruma göre grip aşısı, pnömoni, tetanus, menenjit, HPV, Hepatit A, Hepatit B aşılarını da olmalıdır.
Farklı ülkelere giderken yapılması gereken aşılar
Yurtdışına seyahat eden yolcular kendi ülkelerinde görülmeyen birçok bulaşıcı hastalık riskiyle karşı karşıya kalmaktadırlar. Yolcular, seyahat öncesinde gidilecek ülkelerdeki hastalık riskleri ve koruyucu önlemler hakkında kapsamlı araştırmalar yapmalı ve gerekli aşılar yapılmalıdır. Seyahat öncesi yapılması gereken aşı şeması kişiye özgüdür. Bu risk değerlendirmesinde göz önünde bulundurulan özellikler şunlardır:
- Gidilen ülke (Bazı hastalıklar bazı ülkelerde daha sık olabilir)
- Yolculuğun zamanı (Bazı hastalıklar yılın belli döneminde görülebilir. Örneğin yağışlı dönemde)
- Süre (Kalınan sürenin artması riski artırır)
- Kalınan yer ( Kırsal bölgede hastalık riskleri daha fazla olabilir, kamp alanında konaklamada risk otele göre fazladır)
- Seyahatte yapılan aktiviteler (Kırsal alanda çalışmak, doğa yürüyüşü yapmak gibi aktiviteler riski artırabilir)
Aşılamayı takiben koruyuculuğun başlaması için belli bir sürenin geçmesi gerekmektedir. Bu süre aşının tipine, gerekli aşılama dozu sayısına, aşılama geçmişine bağlı olarak değişir.Yeterli bağışıklık yanıtının oluşabilmesi ve gerekli aşılama şemasının tamamlanabilmesi için yolcular seyahatten en az 4-6 hafta önce Seyahat Sağlığı Merkezlerine başvurmalıdır. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak aşılar yapılmakta ve koruyucu ilaçlar verilmektedir. Seyahat Sağlığı Merkezlerine sitemizdeki merkezlerin adreslerinden randevu alınarak başvurulabilinir.
Hiçbir aşının %100 koruma sağlayamadığı ve aşı yapılsa bile genel enfeksiyondan korunma önlemlerine uyulması gerektiği akılda tutulmalıdır.
