Bu ay ki yazımda bazılarımızın olmazsa olmazı, bazılarımızın ise korkulu rüyası disiplinden bahsedeceğim.
Nedir peki disiplin?
Disiplin, bir toplulukta var olan düzenin, yazılı veya yazısız kurallarına sürekli uyulması için gösterilen katı performanstır. Fransızca kökenli bir kelime olup, pek çok aile ve çocuk “disiplin” kelimesini ana babaların çocuklarına, öğretmenlerin öğrencilerine terbiye vermek için yaptıkları bir baskı olarak görür ve bilir. Çoğunlukla “cezalandırma” ile eşanlamlı değerlendirilir fakat disiplin uygun verildiği takdirde davranışı yönlendirmeyi amaçlayan bir eğitimdir.
Çocukluğumuzda oluşmuş travmatik deneyimler, ebeveynlerimizin istemeden iyi niyetli yaptığı yanlış davranışlar ve biz büyürken okul sisteminde karşılaştığımız yanlışlar bizde yani bireyde bazı bilinçler oluşturur. işte bu bilinçler bizim ebeveynlik şeklimizi, hatta disiplin anlayışımızı oluşturur. Buralarda edindiğimiz tecrübeler bizi ya sert disipline ya da sınırsızlığa itebilir.
Sizce siz nasıl bir ebeveynsiniz? Katı mı? Sıkı mı? Yoksa hiçbiri mi? Siz gereksiz disipline maruz kaldınız ve gereksiz mi görüyorsunuz veya kıyamıyorsunuz ve sınırsızlık problemleri mi yaşıyorsunuz?
Peki size disiplinin pozitif olabileceğini söylesem?
Uzman Psikolog Pınar Mermer der ki; disiplin aslında bir rutinler zinciridir ve pozitiftir!
Peki, Pozitif disiplin nedir?
Bir şey için “hayır”, “Hayır, vurma!” “Nazikçe oynayın”, “Yiyecekleri atmayın” demek yerine “Lütfen yiyecekleri masada tutun” demektir. Pozitif disiplin bir tutumdur, ebeveynlik şeklidir. Bir başka deyişle çocuğunuza yapılması gereken davranışı söylemek ve daha da önemlisi bu davranışı siz bizzat yaparak ona rol model olmaktır.
Size sürekli pembe fili düşünme desem, ilk düşüneceğiniz şey pembe fil olacaktır. O yüzden pembe fili düşünme demek yerine mor fili düşün demek bir pozitif disiplin örneğidir.
“Yanlış davranışın yerine arzulanan davranışı soylemektir”
Pozitif disiplinin ana amacı; Çocuğuma yaptığım davranış, yeterince saygı içeren bir davranış mı? Limitlerin olduğu bir davranış mı? Yoksa çok mu katı? Bu ikisinin ortasını bulabiliyor muyum? Çocuğumun kapasitesini bulmaya yardımcı mı oluyorum yoksa ne yapıyorum? Bu yaptığım şey uzun vadede etkili mi? Bu davranış ile çocuğum iyi bir karakter için yeterli olacak şeyi öğrenecek mi? sorularını sormak ile başlar.
Pozitif disiplinde ceza yok, ceza halısı yok, ödül yok!
Kısacası pozitif disiplinde geleneksel olarak bildiğimiz ödül ceza sistemi yok. Mesela Time out yok onun yerine pozitif time out var; çünkü time out bağlantı hissini kesip atıyormuş. Onun yerine pozitif disiplin pozitif timeout denilen problem çıkmadan önce kendini rahat hissedeceği bir yer ayarlamak yöntemini öneriyor. Kısacası onlara kendilerini iyi hissettirecek bir soluklanma zamanı geliştirmek. Bu soluklanma zamanını karşılıklı geliştirebiliyorsunuz, çocuklar genelde bu durumlarda odalarını ya da yataklarını tercih ediyorlarmış, kendisini rahat hissedeceği bir alan yaratıp problem çıkmadan veya çıkmaya başladığını hissettiğiniz anda biraz yatağında müzik dinlemek ister misin gibi bir yaklaşımda bulunuluyormuş.
Pozitif disiplin aslında çocuğun kendi kendini regüle etmesine yardımcı olacak davranışları geliştirmesine olanak sağlıyor uzun vadede. Ne yapması gerektiği dikte edilmiyor ancak! bu yaklaşımda esas olan ailenin çocuğa seçimlerinde güvendiği, inandığı hissi en güzel şekilde hissettiriliyor, özgür olduğu ve kendi isteklerini başkalarına zarar vermeden gerçekleştirebileceği vurgulanmış olunuyor tutum ve tavırlarla. Böylece de çocuğun yaratıcılığı beslenmiş olunuyor, seçimlerine saygı gösterilen çocuk yaratıcılık konusunda sınırlamamış hissediyor fakat çocuğun ailesinin yönlendirmesine ihtiyaç duyduğu anlarda, hem rol model olarak hem de arzulanan davranış ifade edilerek baskısız bir disiplin sağlanmış olunuyor.
Peki siz çocuklarınıza limit koyabiliyor musunuz? Hayır diyebilme beceriniz var mı?
Çocuklar; sınırsız olmak ister fakat bu ortamlarda regüle olamazlar. Sınırları bilmek, insanın kendisini buna hazırlayabilmesi için çok önemlidir. Rutinler tablosu yaratmak çocukları rahatlatır, bundan sonra bu gekiyor hissi nerede olduklarını hissetmelerini sağlar. Örneğin dişler fırçalanır, pijama giyilir, masal okunur ve uyunur gibi…
Pozitif Disiplinde:
• Çocuğunuzun yaptığı her şeyde bir iyi yan görmeye çalışın.
• Tehlike oluşturmayacak küçük hataları gözardı etmeye çalışın.
• Çocuğunuz istenmeyen davranışı (vurmak, atmak vs. gibi) yapmadan önlemler almaya çalışın, arkadaşlarıyla oynarken kaçıncı dakikada sıkıldığını gözlemleyip o dakika dolmadan ortamdan uzaklaştırmaya çalışın.
• Yönlendirmeler hakkında açık olun. Soru sormak yerine, söylemek istediğiniz komutları açıkça ifade edin ve “lütfen!” kelimesini kullanın.
• İstem dışı aşırı duygusal tepkiler vermemek için elinizden geldiğince sakin olmaya çalışın.
• Çocuklar, davranışlarını kopyalayarak öğrenir, bu nedenle her zaman kendi davranışlarınızın çocuğunuzun eğitimi üzerinde ne kadar etkili olduğunu unutmayın. İyi bir rol model olun.
• Derslerindeki başarısızlık ve olumsuz davranışları için azarlamayın. Oluşan durumun nedenlerini iyice öğrenerek, birlikte bir çözüm yolu bulmaya çalışın.
• Aynı şeyi sürekli tekrarlamayın. Bir şeyi sürekli söylemeniz o eylemin gücünü kaybetmesine ve çocuğunuza bir şeyi söylediğinizde ilk seferde uygulamaması ve dinlememesi gibi kötü alışkanlıklar kazandırabilir, diyor Pınar Mermer.
Doğal ebeveynlik anlayışı çocuğun potansiyelini ortaya çıkaran onun içindeki beceri ve yetenekleri keşfetmesini sağlayan bir ebeveynlik anlayışıdır diye de ekliyor.
Pınar Mermer, benim de katıldığım Pozitif Disiplin eğitiminde “evde çocuğuma nasıl davranırsam bu potansiyelin ortaya çıkarmasına yardımcı olurum”, “yetenekleri keşfedilmiş, iç dengesi olan işçi değil yaratıcı bir çocuk nasıl yetiştirebilirim”i anlatıyor.
Disiplin deyince tüylerimizin ürpermemesini bunun pozitif şeklini öğretiyor.
Yukarıda anlatmış olduğum tüm bilgiler gitmiş olduğum eğitimden, sizlere de bu konuda bilgi vermek istedim. Kendiniz de pozitif ebeveynlik konusunda araştırma yapmak isterseniz “attachment parenting” kaynaklarını okuyabilir ve Dr. Sears’in yazılarından faydalanabilirsiniz. Bu konuda okuyabileceğiniz bir kitap ise, Aletha J. Solter / Bilinçli Bebek.
Prof. Dr. Ersin Akpınar
Bu yazıyı bizlere sunan Prof.Dr. Ersin Akpınar‘a teşekkür ederiz.
